စာပေလြ ေမာင္းမွာပိုက္ပါလုိ႔

အပုိင္း (၂)
ရန္၀င္း (ေတာင္တံခါး)
ၾသဂုတ္ ၁၊ ၂၀၁၁

စာေပက်မ္းဂန္ ပိဋကတ္ေတြ သုိမီွးထားတဲ့ စာတုိက္ေသတၱာနဲ႔ စာတုိက္ဘီ႐ုိေတြကုိ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းေတြထဲက ေဇတ၀န္ေဆာင္ ပိဋကတ္တုိက္ေတြထဲမွာ သိမ္းရပါတယ္။ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ စည္ပင္ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ထြန္းကားခဲ့တဲ့ ပုဂံေခတ္တုန္းက ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းေတြ မွာတင္မကပဲ ပိဋကတ္တုိက္ သီျခားတည္ေဆာက္ၿပီး သိမ္းဆည္းရေလာက္ေအာင္အထိ စာေပက်မ္းဂန္ ပိဋကတ္ေတြ မ်ားမ်ားစားစား ရွိခဲ့ဖူးတယ္လုိ႔ မွန္းဆရပါတယ္။

ယြန္းပန္းခ်ီေရး စာတုိက္ေသတၱာ

သား႐ုိးကုိင္ ေရႊခ် စာတုိက္ေသတၱာ


ပန္းပု ႐ုပ္လုံးေတြနဲ႔ စာတုိက္ဘီ႐ုိ

ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာခဲ့ၿပီဆုိေတာ့ အထဲမွာ သုိမီွးထားတဲ့ စာေပက်မ္းဂန္ေတြကုိ မဆုိထားနဲ႔ ေက်ာက္၊ အုတ္နဲ႔ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ပိဋကတ္ တုိက္ အေဆာက္အဦးႀကီးေတြေတာင္မွ မူလ ပကတိအတုိင္းမရွိႏုိင္ေတာ့ၿပီ။ လုံး၀ဥႆုံ ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့တဲ့ ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္း ျမကန္အရပ္က ထိလုိင္မင္းႀကီး (က်န္စစ္သား) ေကာင္းမႈ စကၠဴတုိက္နဲ႔ ေႏွာင္းေခတ္ေတြရဲ႕ လက္ရာအသစ္က ဖုံးလႊမ္းသြားလုိ႔ နာမည္ေလာက္ပဲ အႏုိင္ႏုိင္ က်န္ခဲ့ ေတာ့တဲ့ ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္းက အနိ႐ုဒၶမင္းႀကီးေကာင္းမႈ ပိဋကတ္တုိက္ေတြက ေခတ္ေတြရဲ႕ ေျပာင္းလဲမႈ သ႐ုပ္သကန္ကုိ သက္ေသျပေနၾကတယ္။

ထိလုိင္မင္းႀကီး (က်န္းစစ္သား) ေကာင္းမႈ စကၠဴတုိက္၊ ျမကန္၊ ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္း (၁၉၀၅ ခုႏွစ္က ေနာက္ဆုံးျမင္ကြင္း)

အနိ႐ုဒၶမင္းႀကီးေကာင္းမႈ ပိဋကတ္တုိက္၊ ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္း

ကန္႔ကူဆံနဲ႔ေရးတဲ့ ေရးစရာပစၥည္း ေနာက္တမ်ဳိးကေတာ့ သစ္သားသင္ပုန္းျဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာက္သင္ပုန္းနဲ႔ ေက်ာက္တံကုိ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ မသုံးၾကေသးခင္အခ်ိန္အထိ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းသားေတြမွာ သစ္သားသင္ပုန္းကုိ အဓိကထားၿပီး သုံးခဲ့ၾကရတယ္။ ဒီဒူး၊ လက္ပံ၊ ပိႏၷဲ စတဲ့ ဘုိင္သား ေခၚ သစ္သားအပြေတြနဲ႔ လုပ္ေလ့ရွိတဲ့ သစ္သားသင္ပုန္းေတြက ထု ၁ လက္မသာသာ၊ အလ်ား ၁ ေတာင္ထြာ၊ အနံ ၁ ထြာေလာက္ရွိ ပါတယ္။ အေပၚပုိင္းမွာ ႀကိဳးတပ္ၿပီး ခ်ိတ္ဆြဲထားဖုိ႔ အေပါက္တခုပါတဲ့ ‘‘သင္ပုန္းေခါင္း” ပါပါတယ္။ ကုိယ္ေရးမယ့္စာ အနည္းအမ်ားေပၚမွာ မူတည္ၿပီး လုပ္ၾကတာဆုိေတာ့ သစ္သားသင္ပုန္းရဲ႕အရြယ္အစားက အမ်ဳိးမ်ဳိးပါ။

ပထမဦးဆုံး သစ္သားသင္ပုန္းအသစ္ရဲ႕ မ်က္ႏွာႏွစ္ဖက္စလုံးကုိ တတ္ႏုိင္သမွ် အေခ်ာတုိက္ထားတယ္။ အသားပြပြ မ႐ုိးပင္၊ ကနခုိပင္ေတြကရတဲ့ မီးေသြး အမႈန္႔ကုိ ထမင္းရည္ပ်စ္ပ်စ္ျဖစ္ျဖစ္၊ ထမင္းေစ့ေပ်ာ့ေပ်ာ့ေတြနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ ညက္ေနေအာင္ က်ိတ္နယ္ၿပီး ေတးထားတဲ့ေကာ္ကုိ သစ္သားသင္ပုန္း ေပၚမွာ အစာတင္တယ္။ ေနပူပူမွာလွန္းလုိ႔ ေသြ႕ေသြ႕ေျခာက္ရင္ ေက်ာက္နဲ႔ေခ်ာေအာင္တုိက္ရတယ္။ ေနမပူပဲ မုိးေစြေနတဲ့အခါမ်ဳိးမွာေတာ့ သင္ပုန္းကုိ မီးကင္ရပါတယ္။ အဲဒီလုိနဲ႔ အစာတင္လုိက္၊ ေနပူလွန္းလုိက္၊ ေက်ာက္တုိင္လုိက္ အထပ္ထပ္လုပ္ၿပီးတဲ့အခါမွာေတာ့ စိတ္တုိင္းက် ေခ်ာေမြ႕ ေျပာင္တင္းေနတဲ့ မ်က္ႏွာျပင္နဲ႔ အနက္ေရာင္ သစ္သားသင္ပုန္းတခု ရပါၿပီ။ အဲဒီသစ္သားသင္ပုန္းက ကုိင္ရင္လည္း လက္ကုိ မေပပါ။

သစ္သားသင္ပုန္း

ကန္႔ကူဆံက သဘာ၀တြင္းထြက္ ပစၥည္းဆုိေတာ့ အရြယ္အစားစား၊ အေရာင္နဲ႔ ပုံစံကလည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးပါ။ ကန္႔ကူဆံကုိ သဲနဲ႔ ေက်ာက္ခဲအစ အနေတြမပါေအာင္ ေသေသခ်ာခ်ာေရြးၿပီးမွ သတၱဳစြပ္တံမွာျဖစ္ေစ၊ ၀ါးတံတခုရဲ႕ ထိပ္မွာညႇပ္ၿပီး ႀကိဳးနဲ႔စည္းလုိ႔ျဖစ္ေစ ေရးလုိ႔ရေအာင္လုပ္ရတယ္။ ‘‘ကန္႔ကူတံ’’ လုိ႔ေခၚပါတယ္။

သင္ပုန္းေခါင္းကုိ ကုိယ္ရဲ႕ ဘယ္ဘက္မွာထားၿပီး အလ်ားလုိက္ စာေရးရတယ္။ စာလုံးေတြေရးဖုိ႔ စၿပီး ေလ့က်င့္ခ်ိန္မွာေတာ့ ေက်ာင္းသားရဲ႕လက္ က မၿငိမ္ေသးေတာ့ သင္ေပးတဲ့ဆရာက ေက်ာင္းသားရဲ႕လက္ကုိကုိင္ၿပီး စာလုံးေတြေရးတဲ့အခါ ကန္႔ကူတံကုိ ဘယ္လုိလွည့္ရမယ္ဆုိတာ သင္ျပေပးရပါတယ္။ အဲဒီလက္ဦးဆရာကုိ ကန္႔ကူလက္လွည့္ ငယ္ဆရာလုိ႔ ေခၚတာပါပဲ။

‘‘သင္ပုန္း ထန္းရြက္
ေပထက္စီကာ
ေရးေသာခါလည္း
အကၡရာကုိ

ေသခ်ာလွေစ
စာလုံးကုိလည္း လွလွေစ’’

တိေတလာက ဆုံးမစာ
ရွင္မဟာသီလ၀ံသ (ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၈၁၅ - ၈၈၀)

ကန္႔ကူလက္လွည့္ ငယ္ဆရာဘုန္းေတာ္ႀကီးႏွင့္ သင္ပုန္းကုိယ္စီႏွင့္ စာသင္သားမ်ား

စာ၀ါတက္ခ်ိန္ကုိေရာက္ရင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေရွ႕မွာ စာအံရ၊ စာျပန္ၾကရတယ္။ စာေက်ရင္ ဆက္ၿပီး စာတက္ရမယ္။ မေက်ညက္ေသးရင္ေတာ့ အရင္ေန႔ကစာကုိ ျပန္ၿပီး စာအံၾကရျပန္တယ္။

ကုိယ္တုိင္ကူးေရးတဲ့ ‘‘ေရး သင္ပုန္း’’ က စာကုိျဖစ္ေစ၊ “ဆုိ သင္ပုန္း’’ မွာ ဆရာက အသင့္ေရးေပးထားတာကုိ က်က္မွတ္ စာအံရတာျဖစ္ေစ၊ တေန႔တာ စာ၀ါလုိက္ၿပီးလုိ႔ စာေက်ၿပီဆုိတဲ့အခါ ေနာက္တေန႔ စာေရးဖုိ႔အတြက္ သစ္သားသင္ပုန္းေပၚက စာေတြကုိ ဖ်က္ပစ္ၿပီး သင္ပုန္းေခ်ရတယ္။ ထမင္းရည္နဲ႔ မီးေသြးမႈန္႔ ေတထားတာကုိ သင္ပုန္းေပၚမွာ သုတ္လုိက္၊ ေနပူလွန္းလုိက္၊ ေက်ာက္နဲ႔ အေခ်ာတုိက္လုိက္နဲ႔ သင္ပုန္းေခ်ၿပီးတဲ့အခါ အရင္တုန္းက ေရးခဲ့သမွ် စာေဟာင္းေတြ လုံး၀ေပ်ာက္ကြယ္သြားၿပီး မ်က္ႏွာျပင္ အသစ္တခုျဖစ္လာတာပါပဲ။ ဒီကေန႔ ေျပာဆုိ သုံးစြဲေနၾကတဲ့ ‘‘သင္ပုန္းေခ်တယ္’’ ဆုိတဲ့စကားရဲ႕ အရင္းအျမစ္ျဖစ္ပါတယ္။

ဘယ္စာ ဘယ္ႏွစ္၀ါ ေမာင္သင္မတုန္း

ေရွးေခတ္အခါက အိမ္ကေနၿပီး ေက်ာင္းတက္တဲ့ ေန႔ေက်ာင္းသားမ်ဳိးက ရွားပါးပါတယ္။ ကုိရင္၊ ဦးပဥၥင္းေတြလုိပဲ စာသင္သား၊ ေက်ာင္းသားေတြ က ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းေတြမွာ ေနထုိင္ၾကၿပီး စာသင္ၾကတယ္။ ဆြမ္းခံခ်ိန္မွာ သံဃာေတာ္ေတြ စီတန္းလုိ႔ ရပ္ထဲရြာထဲကုိ ဆြမ္းခံႂကြၾကတဲ့အခါ ေက်ာင္းသားေတြက ဆြမ္းေတာ္ဗ်ဳိ႕လုိ႔ ဟစ္ၾကရေပလိမ့္မယ္။

ဆြမ္းေတာ္ဗ်ဳိ႕

ရွင္ျပဳၿပီးတဲ့အခါ ငယ္ရြယ္သူေတြက ‘‘ေမာင္ရင္’’၊ ရြယ္တူေတြက ‘‘ကုိရင္’’၊ ႀကီးသူေတြက ‘‘ဦးရင္’’ ရယ္လုိ႔ ျဖစ္သြားၾကၿပီ။ အဲဒီအခါ အိမ္မွာမေနရေတာ့ ပဲ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းကုိ သြားေနရၿပီ။ ဦးပဥၥင္းေတြနဲ႔အတူ ေမာင္ရင္၊ ကုိရင္၊ ဦးရင္တုိ႔လည္း သပိတ္ကုိပုိက္လုိ႔ ေက်ာင္းကုိလုိက္ၾကရေပမယ္။

သပိတ္ကုိပုိက္ ေက်ာင္းကုိလုိက္

ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းဆုိတာ ေက်ာင္းသစ္၊ တုိက္သစ္၊ ေက်ာင္းေဟာင္း၊ တုိက္ေဟာင္း အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိေလေတာ့ တခါတေလလည္း ေက်ာင္းႀကီးက အုိ၊ ေက်ာင္းလက္ရန္းေတြကၿပိဳ၊ ေက်ာင္းေခါင္မုိးကလည္း မလုံေလေတာ့ မုိးေတြက တၿခိမ့္ၿခိမ့္နဲ႔ ေစြ႕ၿပီးရြာလာရင္ မုိးေရးရႊဲရႊဲစုတဲ့အတုိင္းပဲ ေနၾက ရျပန္တယ္။

‘‘လက္ရန္းငယ္ၿပိဳ
ရွင္လူပ်ဳိးတည္းကတည္းက
ေက်ာင္း စုိလုိ႔ရႊဲ”

ေဗ်ာညႊန္႔

လက္ရန္းငယ္ၿပိဳ ေက်ာင္းႀကီးကအုိ

ရည္းစားအရာ မေရာက္တေရာက္မွာ ခြဲထားခဲ့ရတဲ့ မမေလးအတြက္ သံေယာဇဥ္ေတြ တေလွႀကီးနဲ႔ ေနာက္ဆံတင္းေနမိသူ ပုထုဇဥ္ ဦးရင္အဖုိ႔မွာ ေတာ့ ေက်ာင္းဆီကုိသြားရာလမ္းတေလွ်ာက္လုံး လြမ္းစရာေတြခ်ည္းပဲ ျဖစ္ေနေပလိမ့္မည္။

အေရွ႕ဆီကုိေလွ်ာက္ပါလုိ႔ အေနာက္ကုိတဲ့ ျပန္ၿပီး ႐ႈေမွ်ာ္လုိက္ရင္လည္း ဟုိးအေ၀းအရပ္ ရြာဦးဆီမွာ တံခြန္တုိင္ေတြက တံခြန္လုံးေတြ၊ ကုကၠားေတြ ေလထဲမွာ တလြင့္လြင့္နဲ႔ ဘုရားအဆူဆူကုိ လြမ္းေမာစရာ ျမင္ရေပလိမ့္မယ္။

အေရွ႕ကုိေလွ်ာက္ပါလုိ႔ အေနာက္ကုိတဲ့ ေမွ်ာ္လုိက္ရင္

သားကုိရင္ႀကီးကုိ ဆရာေတာ္ေက်ာင္းထိပ္အထိ လုိက္ပု႔ၿပီးေတာ့ ရြာအ၀င္လမ္း ဆီ ျပန္သြားေလ တဲ့ ေမြးသ မိခင္က ေမွ်ာ္လင့္တႀကီးနဲ႔ ဘယ္စာ ဘယ္ႏွစ္၀ါ ေမာင္သင္မတုန္းရယ္လုိ႔ မွတ္မွတ္ရရ သတိေပး လုိ႔ ေမးခဲ့ေသးတယ္။

မမေလးတုိ႔ ပ်ဳိ႕ဦးရင္ ခမ်ာမွာေတာ့ ေမြးသမိခင္ အျမတ္တႏုိးေပးလုိက္ရွာတဲ့ စာပေလြကုိ လက္ေမာင္းမွာ က်ပ္က်ပ္ပုိက္ၿပီး သာေတာင္းသာယာရွိလွတဲ့ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း၀င္းအတြင္း လွမ္း၀င္ခဲ့ရရွာေလၿပီ။

အ၀င္မွာ သာေပေတာင္း ေဗာဓိေရႊေက်ာင္း

“ၿမိဳ႕လယ္က မ႑ပ္
အရပ္မွာတဲ့ ကုသုိလ္
ေက်ာင္းႀကီးရယ္အုိ။

လက္ရန္းငယ္ၿပိဳ
ရွင္လူပ်ဳိတည္း ကတည္းက
ေက်ာင္းစုိလုိ႔ရႊဲ။

အေရွ႕ကုိေလွ်ာက္ပါလုိ႔
အေနာက္ကယ္တဲ့ ေမွ်ာ္လုိက္ရင္
တံခြန္တုိင္ ေရႊကုကၠားနဲ႔ ဘုရားကုိျမင္။

စာပေလြေမာင္းမွာ ပုိက္ပါလုိ႔
ေက်ာင္းေတာ္ကုိတဲ့ လုိက္မယ့္ျပင္
ဘယ္စာ ဘယ္ႏွစ္ပါ ေမာင္သင္မတုန္း
ေမေလးကုိ သံခ်ဳိေႏွာလုိ႔ ေျပာခဲ့ပါဦး။

မမေလးတုိ႔ ပ်ဳိ႕ဦးရင္
အ၀င္မွာ သာေပေတာင္း
ေဗာဓိေရႊေက်ာင္း’’

ေဗ်ာညႊန္႔၊ ေက်းလက္ေတး

အမည္မသိ ေရွးစာဆုိ

အထူးေက်းဇူးတင္စြာနဲ႔ ကုိးကားျခင္း

• ၁။ ျမန္မာ့႐ုိးရာ ေက်းလက္ ျမန္မာမႈဓေလ့မ်ား၊ အတြဲ - ၁၊ ဆင္ျဖဴကြၽန္းေအာင္သိန္း၊ ဒီဇင္ဘာ၊ ၂၀၀၉။
• ၂။ သမုိင္းတံခြန္ဂ်ာနယ္၊ အတြဲ - ၂၊ ျမန္မာႏုိင္ငံ သမုိင္းေကာ္မရွင္၊ ၁၉၆၀
• ၃။ Pictorial Guide to Pagan: 1971
• ၄။ ေဗ်ာညႊန္႔၊ ေက်းလက္ေတး အသံဖုိင္၊ သီဆုိသူ - ရြာစားႀကီး စိန္ေဗဒါ
• ၅။ ေဗ်ာညႊန္႔၊ ေက်းလက္ေတး အသံဖုိင္၊ သီဆုိသူ - တေယာ ဦးတင္ရီ
• ၆။ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း၊ ဘုရားေစတီ၊ ေပစာ ဓာတ္ပုံမ်ား၊ အင္တာနက္

မုိးမခမွ ကူးယူလာပါတယ္ခင္မ်ာ